Waarachtige leercyclus

Waarachtige communicatie 16

Er zijn vijf stadia van waarachtig leren te onderkennen. Als deze allemaal doorlopen worden blijft alleen de essentie over van wat geleerd werd.

Ik vertelde aan mijn zus over een aantal professionals die ik tegenkwam in het sociaal domein van een Gemeente. Aan de ene kant was ik onder de indruk van hun vaardigheden om met lastige emotionele toestanden om te gaan. Ze vroegen door, vatten samen en stelden vaak een mooie open vraag. Dit heet in trainersjargon LSD’n. Aan de andere kant was hun houding vaak wat afstandelijk en hun gesprekstechniek ietwat instrumenteel.
Mijn zus werkt als ergotherapeut in een revalidatiecentrum voor mensen die bijvoorbeeld net een dwarslaesie hebben gehad en weer moeten leren om dagelijkse dingen te doen zoals tanden poetsen. Zij heeft een grote hekel aan die aangeleerde maniertjes zoals het LSD’n.  Ze zegt daarover: “Je kan toch zeggen dat je het zo ontzettend rot voor iemand vindt en gewoon oprecht met iemand praten?” Ik zie het haar zo doen; met veel compassie en humor toch duidelijk zijn tegen mensen.

Wij mensen hebben de neiging om verstoringen buiten te houden. Om gewoon lekker te leven. Maar steeds komen er nieuwe dingen langs die inbreken op onze vaste patronen. We krijgen feedback, hoofdpijn of maken een ingrijpende gebeurtenis mee. Wij hebben allemaal de neiging om dit eerst zo snel mogelijk weg te poetsen. Pas als we erachter komen dat we er niet zo makkelijk mee wegkomen, stellen we ons langzaam open voor een leermoment. Langzaam, want eigenlijk keren we liever zo snel mogelijk terug naar onze vaste patronen. In dit fragment beschrijf ik de vijf stadia van waarachtig leren met daarbij al onze maniertjes om snel thuis te komen.

Afweren

Sommige mensen merken niet eens als er een verstoring langskomt, ze negeren alles wat afwijkt van het dagelijkse. Een collega die fronst, een bijna ongeluk op weg naar het werk of irritante hoofdpijn. Als we een inbreuk op onze patroonmatige manier van leven al opmerken, dan leggen we het probleem het liefst buiten onszelf. Dit is het eerste stadium van leren: projectie naar buiten. Je hebt buikpijn omdat er een virus heerst of je hebt een overgevoelige collega die loopt te mauwen. In de figuur is deze vorm van natuurlijke afweer door projectie weergegeven.

Pleisteren

Als het probleem iets hardnekkiger is, gaan we toch maar op onderzoek uit. Hoe komt het toch dat ik nu weer buikpijn heb? Zou dat misschien aan m’n werk liggen? Ik vind het wel erg druk de laatste tijd. In dit tweede stadium van omgaan met verstoringen kiezen we voor een makkelijke oplossing: ik regel op m’n werk dat ik binnenkort een extra dagje vrij kan nemen. In het geval van een overgevoelige collega kan ik erachter komen dat er nog meer collega’s zijn die vinden dat ik erg hard overkom aan de telefoon. Ik kan dat gaan onderzoeken en me realiseren dat ik er niet tegen kan als een cliënt zelf geen initiatief toont. Dan zit ik snel op de kast en word ik onaardig. Ik kies er het liefst voor dat een collega deze cliënt overneemt.

Vluchtig leren

Het leren begint in het derde stadium van groei. Nadat we erachter zijn gekomen wat er mis is, gaan we op zoek naar een antwoord. We erkennen dat we onze houding of overtuiging mogen veranderen. We gaan naar een training om een nieuwe vaardigheid te leren. In het geval van buikpijn door de drukte ga ik in gesprek met een coach en leer ik dat ik beter prioriteiten moet stellen en goed voor mezelf moet opkomen door soms ‘nee’ te zeggen. Ik leer in het tweede voorbeeld dat ik anders moet omgaan met cliënten die geen initiatief nemen. Ik krijg les in de Roos van Leary en zie dat ik meer geduld moet hebben, stiltes laat vallen en open vragen stellen. Na de training laat ik dit weer los door de waan van de dag. Soms denk ik nog terug aan de training maar gaandeweg vergeet ik het weer.

Instrumenteel bekwaam

Als we het geleerde vasthouden en moeite doen om het te integreren in de praktijk dan ontstaat een onbewuste vaardigheid waarmee het probleem is opgelost. We komen in het vierde stadium van leren en groei. Ik plan altijd een uurtje ’s ochtends om de mail te verwerken en verwijs een bestuurder met een urgente kwestie altijd door naar de manager om nieuwe prioriteiten te bepalen.  Het is gedrag volgens het boekje en het werkt. Bij de initiatiefloze cliënt heb ik een houding ontwikkeld van achterover zitten, rustig doorvragen en de cliënt de richting laten bepalen. Het werkt, ik ben bekwaam en hoogstens wel wat instrumenteel.

Waarachtig leren

De vastgezette, instrumentele manier van functioneren zorgt ervoor dat mensen niet meer zien wie ik ben – de persoon achter al die vaardigheden. Hierdoor kom ik niet meer zo ‘echt’ over. In het vijfde stadium van waarachtige groei en leven laten we alle vaardigheden weer los. We behouden de essentie ervan en combineren dat met wie we op dat moment zijn. Soms zal ik in gesprek gaan met een bestuurder om te snappen wat hij precies wil – om het vervolgens direct te doen. Andere keren bescherm ik mezelf en vraag ik of hij het met mijn manager wil bespreken. Bij een cliënt die vaker moeite heeft met initiatief erken ik dat dit ook wel heel lastig kan zijn in zijn situatie. Ik voel compassie en sla een arm om hem heen. Op andere momenten spreek ik uit dat ik erg geïrriteerd bent omdat er niks gebeurt om vervolgens samen te zoeken naar oplossingen.

Cyclus van waarachtig leren

Als alle vijf stadia met elkaar worden gecombineerd ontstaat de cyclus van waarachtig leren en leven. Het is een doorlopende cyclus van afschermen, onderzoeken, leren en weer loslaten om de kern te behouden:

Oefening

Neem drie niveaus van lastige verstoringen in jouw dagelijks leven en onderzoek welke (rode) afslag jij het liefste neemt om er klaar mee te zijn:

• Een hoofdpijn of een buikpijn;’
• Nog niet eerder gehoorde feedback van een collega of een irritante reactie van een klant;
• Een tegenslag op het werk die er inhakt zoals een project dat niet doorgaat, een sollicitatie die wordt afgezegd of een voorstel dat wordt afgewezen.

Wat leer je van deze verstoringen, integreer je het werkelijk en houd je de essentie vast in jouw kern?

De essentie van vaardigheden

In een volgend fragment uit mijn boek maak ik een opsomming van de essentie van vaardigheden die in veel zakelijke trainingen worden geoefend.